Twee gezichten van... Nr. 87: Boerderij Arckestein in Negenhuizen In de rubriek 'De twee gezichten van…' staan maandelijks twee afbeeldingen centraal. De tekst van deze aflevering is verzorgd door Jacques Moerman van de Historische Vereniging Oud-Schipluiden. Henk Groenendaal maakte de foto anno 2010. Reacties en suggesties van lezers zijn van harte welkom. Deze maand deel 87. In Zouteveen, aan weerszijden van de Zouteveenseweg, ligt de buurtschap Negenhuizen, een cluster van voorheen negen boerderijen. Op oude kaarten, zoals van Kruikius uit 1712, zijn ze één voor één aan te wijzen. De ligging van deze boerderijen heeft alles te maken met een kleiafzetting uit de periode 1600-1000 vóór Christus. De woningen staan op stevige grond, die vanaf de Late Middeleeuwen als hoogte in het omringende veenlandschap zichtbaar werd. Tot halverwege de zeventiende eeuw duidde men deze woonplaats ook wel aan met de naam Noortbuurt en de weg er door met Noortbuurtseweg. Het zuidelijke deel van Zouteveen is ontgonnen vanuit Vlaardingen. Vanaf die plaats gezien ligt Negenhuizen (de Noordbuurt) in het noorden, ter onderscheiding van de Zuidbuurt en Zuidbuurtseweg in het zuiden, het gebied tussen de A20 en de Maasdijk. De eerste vermelding van de naam Negenhuizen is gevonden in het oudste rechtboek van Zouteveen, dat in het Gemeentearchief van Vlaardingen wordt bewaard. In een rechtszaak van 22 december 1572 blijkt Dirrick Heyndricxsz. 'aan negen huysen' te wonen. | | Eén van de negen oude boerderijplaatsen van Negenhuizen is de woning 'Arckestein', waarop de familie Arkestein als laatste het boerenbedrijf uitoefende. Sinds het derde kwart van de twintigste eeuw heeft de boerderij uitsluitend een woonfunctie. Het karakteristieke agrarische ensemble is hier gelukkig bewaard gebleven. Tezamen met enkele vroegere bedrijfsgebouwen ligt de boerderij geheel vrij op één van de kavels aan de oostzijde van de Zouteveenseweg, waarvan het door een smalle sloot is gescheiden. Het met klinkers bestrate oprijpad is toegankelijk via een vlakke betonnen brug, waarvan de hekpijlers versierd zijn met een schapenkop. Rechts bevindt zich de boerderij, die vooral vanaf de zuidzijde fraai is te bewonderen. De oude kleurenfoto dateert van kort vóór 1950. | | Het bouwvolume kenmerkt zich als een z.g. langhuisboerderij, die gebruikelijk is voor het Rijnlandse type, zoals deze voorkomt in Rijnland en Delfland. De rechthoekige plattegrond bestaat uit een woon- en een werkgedeelte, die door een brandmuur gescheiden worden van een in het verlengde gelegen stal. De rangschikking van stal, werkkeuken, kelder en voorhuis hangt samen met de bedrijfsvoering van het zuivelbedrijf. De onderkelderde opkamer en het voorhuis bevinden zich aan de voorzijde van het huis. De werkkeuken grenst, gescheiden door de genoemde brandmuur, aan het stalgedeelte. De melk werd in de werkkeuken verwerkt tot zuivelproducten. In het karnhuis, dat buiten naast de werkkeuken is gelegen, dreef een rondlopend paard de karnmolen aan, een onmisbaar hulpmiddel bij de boterbereiding. In de kelderkamer, de voorruimte van de kelder die aan de werkkeuken grenst, stond daarvoor de melk in tonnen klaar om af te romen. De kazen, gevormd in houten kuipen onder een kaaspers, werden gezouten in pekelbakken in de kelder. Wanneer de substantie vast genoeg was, werden ze in het voorhuis op stellingen gelegd om te rijpen. Om de kazen voor de handel af te voeren had het voorhuis een buitendeur, die vanaf de zestiende eeuw altijd in het midden van de voorgevel was geplaatst. Het woon- en werkgedeelte van de boerderij dateert uit het midden van de zeventiende eeuw. Boven de vensters aan de voorzijde bevinden zich korfbogen, die door het cementpleister, dat in de periode 1860-'70 is aangebracht, niet meer zichtbaar zijn. Ter hoogte van het linker venster bevond zich vroeger de voorhuisdeur. Het cementpleister suggereert een gevelopbouw in blokken natuursteen en moest de boerderij een enigszins 'deftig' en verzorgd uiterlijk geven. Aan de zonnige zuidoostzijde werd in het midden van de vorige eeuw een erker gebouwd. Het dubbele raam in het rieten dak uit het derde kwart van die eeuw doet enige afbreuk aan het historisch karakter van de boerderij. Het pand als geheel wordt zeer goed onderhouden. De mooie tuin aan de zuidzijde en het karnhuis versterken de belevingswaarde van deze oude boerenwoning in Negenhuizen. Literatuur: - W.J. Berghuis, Een eerste bouwhistorisch verkenning van boerderij 'Arckestein' te Schipluiden. 's-Gravenhage 2000.
| | Meer informatie over de naamgeving van polders en wegen is te vinden in het ‘Straatnamenboek van de gemeente Schipluiden’ (de dorpen Schipluiden en Den Hoorn en de buitengebieden). Tekst: Jacques Moerman. Oude foto: Historische Vereniging Oud Schipluiden. Foto huidige situatie 2010: Henk Groenendaal. 'Midden-Delfland - Schakel' publicatie: 29 april 2010. Na publicatie worden de “Twee gezichten van…” ook op internet gepubliceerd op adres: http://www.middendelfland.net/. | |
